Hof zet AP na 5 jaar op zijn plek: belang van KNLTB kan wél gerechtvaardigd zijn

Achtergrond: Waar komen we vandaan?

Er is veel gebeurd rondom de uitleg van het gerechtvaardigd belang door de AP, daarom een korte recap:

• November 2019: De AP publiceert haar veelbesproken normuitleg waarin staat dat ‘zuivere commerciële belangen’ geen gerechtvaardigd belang kunnen zijn.
• December 2019: De AP legt een boete van 525.000 euro op aan KNLTB voor het onrechtmatig verstrekken van contactgegevens aan sponsors.
• Maart 2020: De Europese Commissie is het niet eens met de normuitleg van de AP en stuurt een brief om hun standpunt te verduidelijken.
• November 2020: De rechtbank Midden-Nederland fluit de AP terug in de zaak tegen VoetbalTV. De rechter oordeelt dat de AP de toets van het gerechtvaardigd belang onjuist heeft toegepast.
• Juli 2022: In hoger beroep krijgt VoetbalTV opnieuw gelijk, al gaat de rechter niet in op de vraag of een commercieel belang een gerechtvaardigd belang kan zijn.
• September 2022: De rechtbank Amsterdam stelt vragen aan het Hof over de uitleg van het gerechtvaardigd belang: “kan een commercieel belang ook een gerechtvaardigd belang zijn?”

Op 4 oktober jl. volgde eindelijk het langverwachte oordeel van het Hof.

Oordeel van het Hof: commercieel kan wel

Het Hof oordeelt dat een commercieel belang wel degelijk kan gelden als gerechtvaardigd belang. Het Hof heeft duidelijk gemaakt dat er geen sprake is van een ‘positieve toets’, zoals de AP eerder stelde, waarbij alleen door de wet vastgestelde belangen als gerechtvaardigd konden worden beschouwd. In plaats daarvan moet het nagestreefde belang niet strijdig zijn met de wet, oftewel een ‘negatieve toets’.

Bedrijven moeten nog steeds voldoen aan de overige voorwaarden om te kunnen steunen op een gerechtvaardigd belang, waaronder de noodzakelijkheidstoets en een belangenafweging. Dit betekent dat bedrijven een zorgvuldige afweging moeten maken bij het verwerken van persoonsgegevens voor commerciële doeleinden, waarbij rekening wordt gehouden met de redelijke verwachtingen van de betrokkenen.

Hoe gaat het nu verder met KNLTB? De AP heeft het volgens KNLTB onterecht over een commercieel belang. Het belang van de KNLTB bij deze acties is om meerwaarde te creëren voor het lidmaatschap, door leden te laten profiteren van relevante aanbiedingen van partners en zo de sport voor iedereen toegankelijk en betaalbaar te houden. Het uiteindelijke oordeel over deze zaak ligt nu bij de rechtbank Amsterdam.

We hebben kennisgenomen van de uitspraak. We zijn blij met de uitspraak maar tegelijkertijd zijn we niet verrast, omdat het Hof van Justitie van de Europese Unie bevestigt wat we eigenlijk al jaren wisten. Het belang van de KNLTB bij deze acties is om meerwaarde te creëren voor het lidmaatschap, door leden te laten profiteren van relevante aanbiedingen van partners en zo de sport voor iedereen toegankelijk en betaalbaar te houden. We hebben ons altijd aan de regels gehouden en transparant en zorgvuldig gehandeld. Het is nu aan de rechtbank Amsterdam om definitief oordeel te vellen in lijn met de Europese uitspraak

Margot Megens, manager bestuurlijke en juridische zaken / Compliance Officer bij KNLTB

Wat betekent dit voor de marketingsector?

De uitspraak van het Hof zorgt ervoor dat organisaties weer de ruimte krijgen om een eigen afweging te maken tussen het commerciële belang van de onderneming en de privacybelangen van de betrokkenen, zonder steeds expliciete toestemming te hoeven vragen. Dit vermindert de kans op ‘consent fatigue’ bij consumenten, waarbij herhaaldelijke verzoeken om toestemming hun effectiviteit verliezen.

Bovendien biedt toestemming, ook vanuit wetenschappelijk oogpunt, niet per se betere bescherming dan de grondslag gerechtvaardigd belang. Bij het gebruik van een gerechtvaardigd belang wordt immers altijd een zorgvuldige afweging gemaakt tussen de belangen van de betrokkenen en de verwerkingsdoeleinden, waardoor de privacy van individuen goed gewaarborgd blijft.

Voor marketeers is het belangrijk om te begrijpen dat commercieel belang weliswaar kan worden gebruikt, maar dat naleving van de AVG vereist dat je dit belang zorgvuldig onderbouwt. Transparantie naar klanten en andere betrokkenen is cruciaal om vertrouwen te behouden en juridische risico’s te vermijden.

DDMA-visie op de toekomst

Met deze uitspraak komt er een einde aan een lange periode van onzekerheid. De afwijkende visie van de AP zou volgens velen een negatieve invloed hebben gehad op het vestigingsklimaat voor bedrijven in Nederland. Nu deze onzekerheid is weggenomen, kunnen organisaties met meer vertrouwen investeren in hun datagedreven strategieën, zonder bang te zijn voor afwijkende interpretaties van het gerechtvaardigd belang door de AP. Dit creëert nieuwe mogelijkheden voor innovatie en groei binnen de marketingsector, waarbij het gerechtvaardigd belang op een zorgvuldige manier kan worden ingezet.

 De normuitleg van gerechtvaardigd belang blijft vooralsnog beschikbaar op de website van de AP. Ook het oordeel van de AP over webscraping is grotendeels gebaseerd op haar visie op gerechtvaardigd belang. Veel organisaties hebben hierdoor mogelijk nadelen ondervonden, zowel direct (bijvoorbeeld boetes) als indirect.

DDMA blijft de ontwikkelingen nauwgezet volgen. We zijn benieuwd hoe de AP deze uitspraak in toekomstige en lopende handhavingsmaatregelen zal verwerken.

Frank de Vries

Team lead legal | Senior legal counsel