Een dark pattern is een populaire naam voor een digital nudge die zorgvuldig is ontworpen om gebruikers dingen te laten doen waar ze niet bij gebaat zijn: verleiding wordt misleiding. Beleidsmakers en toezichthouders vinden dat de consument beschermd moet worden tegen misleiding en daarom ontwikkelen ze wetgeving en leidraden. Op 2 november publiceerde de Autoriteit Consument & Markt (ACM) een nieuwe leidraad over online beïnvloeding (mede gebaseerd op input van DDMA).
Soms is het echter lastig om te bepalen wanneer die verleiding nu omslaat in misleiding. Om je te helpen bij de ethische kant van je ontwerpkeuzes, en daardoor ook een betere onderbouwing te creëren op juridisch vlak, hebben wij met de experts uit de ShoppingTomorrow-expertgroep Digital Persuasion or Manipulation: Nudging and Dark Patterns een template ontwikkeld. Daarin staat de informatie die relevant is om een afweging te kunnen maken, plus de daarbij behorende vragen die je jezelf zou moeten stellen.
Template: Besliskader nudging in online marketing
Download (128 KB)Drie niveaus van volwassenheid
We hebben de afweging opgeknipt in drie stadia van volwassenheid, ofwel ‘maturity levels’. Hoe serieus en uitgebreid je met de materie aan de slag gaat, zal per bedrijf variëren. Je kunt kiezen op welk maturity level je de template invult. Het uiteindelijke streven is het meest geavanceerde maturity level.
De maturity levels zijn als volgt:
- Beginnend: een relatief summiere vastlegging van de context en je overwegingen;
- Gemiddeld: een heldere context en duidelijk geformuleerde overwegingen, en een expliciete toetsing aan de hand van een aantal ethische normen;
- Gevorderd: een uitgebreide omschrijving van de context, overwegingen, toetsing en te nemen maatregelen. Dit om eventuele ethische kwesties aan te pakken.
Andere aandachtspunten
Naast het normenkader in de template zijn er nog aanvullende aandachtspunten:
- Eigen normenkader. In de template worden vooral algemene ethische normen aangehaald. Voor sommige sectoren of activiteiten kunnen andere of aanvullende normen relevant zijn. Dit zal dan apart bekeken moeten worden. Denk hierbij aan juridische kaders, maar ook aan een eigen ethisch kader voor je organisatie, gebaseerd op de DDMA Uitgangspuntenkaart voor datagebruik.
- Governance-gremia. Het invullen van de template kan door de eigen marketingafdeling gedaan worden, maar in veel gevallen kan het raadzaam zijn om dit door een onafhankelijke afdeling te laten doen of begeleiden. Is er een soort ‘risk-afdeling’ of is er zelfs de beschikbaarheid van ethici of een ethisch comité om dit soort zaken te beoordelen?
Dit template is een onderdeel van de ShoppingTomorrow Bluepaper over Digital Persuasion or Manipulation 2022. Het volledige bluepaper vind je hier: Digital Persuasion or Manipulation 2022 | ShoppingTomorrow | ShoppingTomorrow
Naomi van der Louw
Ook interessant
Vaststellen verkoopprijzen: waar let de ACM op?
ACM spreekt webshops aan op gebruik dark patterns
