Kidfluencers en Arbeidsnormen: Wat Moet Er Nu Gebeuren?

In een eerder artikel, waarin we het fenomeen kidfluencing en de toenemende politieke druk al beschreven, lag de focus al op een cruciale gecoördineerde aanpak met strengere wetgeving, gedragscodes en strikte handhaving. Dit om de rechten en het welzijn van minderjarige kinderen in de digitale wereld te beschermen.

Wat is de huidige stand van zaken?

Staatsecretaris Jurgen Nobel van Participatie en Integratie heeft in september gereageerd op een aantal aanbevelingen. Nobel liet namelijk een onderzoek uitvoeren in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), met als doel: Het komen tot aanbevelingen en/of opties voor een nieuw te ontwikkelen normenkader voor influencing door kinderen en gezinsvlogs. Eind augustus 2024 is het onderzoeksrapport gepubliceerd, genaamd ‘Kidfluencers, gezingsvloggers en mom- en dadfluencers. Jonge content-creators in het licht van kinderarbeid.’ Voor dit onderzoek zijn gesprekken gevoerd met influencers, stakeholders en experts, en daarnaast zijn er twee focusgroepen georganiseerd, waarin DDMA ook werd vertegenwoordigd.

In het onderzoek wordt onderscheid gemaakt tussen een kidfluencer die eigen content creëert, een gezinsfluencer waarbij de content het hele gezin betreft, en een mom- of dadfluencer waarbij het kind een onderdeel vormt van de content van de ouder. Daarnaast wordt er een onderscheid gemaakt tussen ‘redactionele’ content (zonder samenwerking met commerciële partijen), ‘commerciële’ of ‘gesponsorde’ content. Deze twee distincties zijn niet meer teruggekomen in de uiteindelijke aanbevelingen.

De belangrijkste adviezen uit het rapport zijn:

1. Restrictie: een maximaal aantal werkuren voor kinderen.
   Het advies kiest bijvoorbeeld niet voor een limiet op posts per maand of per jaar. Dus de voorkeur gaat uit naar het hanteren van dezelfde beschermingsnormen voor jonge influencers als die gelden voor andere ‘kunstkinderen’. Dit zijn kinderen die optreden in culturele producties zoals films en theater.
2. Verplichting: registratie van kinderen onder de 16 jaar bij de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA). Adverteerders zouden dan alleen mogen samenwerken met kinderen en gezinnen die bij de NLA zijn geregistreerd. 
3. Verplichting (met meer uitdagingen): begeleiding door mentoren, maar het advies voorziet veel organisatorische uitdagingen. Een alternatief is een adviesrol voor socialmediaplatformen, iets wat ook in de Franse wet is geregeld. Dit is volgens het rapport makkelijker te implementeren, maar biedt minder bescherming omdat deze platformen belang hebben bij influencers die veel content produceren, waaronder dus ook kinderen.
4. Doelgroep: de regels voor kidfluencers moeten gaan gelden voor kinderen tot 16 jaar, wat een gangbare leeftijdsgrens is volgens de Arbeidstijdenwet. In het advies wordt er bewust niet gekozen voor een minimumaantal volgers naast de leeftijdsgrens. Bijvoorbeeld bij een drempel van 500.000 volgers, zou de wetgeving maar een hele kleine groep kidfluencers reguleren.

Reactie staatsecretaris

Staatssecretaris Jurgen Nobel geeft aan dat hij het gelijkstellen van kidinfluencers met ‘kunstkinderen’, zoals in Frankrijk wordt gedaan, een interessante optie vindt. Dit houdt in dat hij positief staat tegenover het vaststellen van een maximaal aantal werkuren voor kidfluencers in de wet. In Frankrijk moeten ouders bovendien verplicht ontheffing aanvragen als hun kinderen voor commercieel doeleinden in video’s op sociale media verschijnen. Bij een ontheffing kan op individueel niveau een uitzondering worden gemaakt op een wettelijk verbod of gebod. Hij werkt de komende periode samen met de Arbeidsinspectie en andere ministeries aan een aanpak voor nieuwe vormen van kinderarbeid en zal de Tweede Kamer hier na de zomer van 2025 over informeren.

Visie DDMA over zelfregulering

Het advies vindt zelfregulering niet passen bij vraagstukken rondom kinderarbeid omdat: (1) de overheid heeft geen directe invloed op de inhoud van de Reclamecode, (2) handhaving door de Reclame Code Commissie alleen gebeurt na klachten en meestal worden alleen aanbevelingen gedaan, en (3) influencers verdienen ook aan andere bronnen die niet onder de Reclamecode vallen. DDMA is echter wel voorstander van gedeeltelijke zelfregulering naast de nodige aanpassingen in de wetgeving. Zelfregulering is snel en wendbaar, wat cruciaal is in het snel veranderende landschap van sociale media en influencers. Vergelijkbare zelfreguleringsinitiatieven in andere sectoren, zoals het Protocol Kinderbegeleiding in de mediasector, laten zien dat zelfregulering effectief kan zijn bij de bescherming van werkende kinderen.

Een belangrijk onderscheid…

Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen de regels die gelden voor reclame (die meer gaan over de inhoud), en de regels die gelden voor het samenwerken met kinderen (die meer gaan over gedragsnormen en arbeidsomstandigheden). De inhoud die influencers creëren, is al gereguleerd. Naast de Mediawet gelden bijvoorbeeld herkenbaarheidsvereisten vanuit de Reclamecode Social Media & Influencer Marketing (RSM), evenals beperkingen voor reclame gericht op kinderen en jongeren, zoals voor voeding, alcohol, kansspelen en gezondheidsproducten. De Kinder- en Jeugdreclamecode stelt dat reclame kinderen niet mag misleiden of profiteren van hun goedgelovigheid, en geen misbruik mag maken van hun vertrouwen in volwassenen. Zelfregulering speelt dus al een belangrijke rol in de commerciële content waarin kidfluencers optreden.

De relatie die in het adviesrapport wordt gelegd tussen vraagstukken rondom kinderarbeid en de Nederlandse Reclame Code mist volgens DDMA dus een beetje de plank. Dit zijn twee afzonderlijke trajecten, die wel gezamenlijk tot een verantwoorde manier van influencer marketing kunnen leiden.

We denken graag mee

Naast de herkenbaarheid van reclame via influencers en reclamenormen die gelden als het gaat om minderjarigen, is het natuurlijk ook erg belangrijk aandacht te hebben voor de omstandigheden waarin kidfluencers werken. Vanuit DDMA en de marketingbranche willen we graag ook op dat vlak mee denken of we breed gedragen afspraken kunnen maken rondom de inzet van minderjarige influencers en de omstandigheden waarin zij werken. Hierbij gaat het dan niet om reclamenormen of een aanvulling van de Nederlandse Reclame Code, maar om ethische gedragsnormen en verantwoorde werkomstandigheden. Wij zijn graag bereid om hierover mee te denken, en hier in overleg met de overheid te treden. Hieronder gaan we in op een aantal onderdelen van een gecoördineerde aanpak, waarbij wij denken dat zelfregulering, naast wetgeving, een belangrijke rol kan spelen.

Gecoördineerde aanpak

1. Streef naar duidelijke afspraken met adverteerders, Voorbeelden
   • Afhankelijkheid: Wanneer een gezin of mom-/dadinfluencer een samenwerking aangaat met een adverteerder, zou de samenwerking niet geheel afhankelijk moeten zijn van de kinderen, zodat content in het kader van de samenwerking ook gemaakt kan worden zonder de kinderen, en er zo minder druk op het kind komt te liggen.
   • Feedbackronde: Voor livegang van de content een feedbackronde van de adverteerder in te stellen. Op deze manier krijgen de kinderen de kans om in gesprek te gaan, zodat eventuele gedwongen participatie of andere risico’s naar boven kunnen komen.
   • Screening geschiktheid kind:Net als in het Protocol Kinderbegeleiding moet de adverteerder bij selectieproces van de kidfluencers letten op mentale en fysieke geschiktheid van het kind.
   • Onderscheid: in zelfregulering kan ook beter onderscheid gemaakt worden tussen de drie categorieën (kindinfluencer, gezinsinfluencer en mom-/dadfluencer) en de verschillende types content om zo preciezere sturing te geven.

2. Stel registratie bij de Nederlandse Arbeidsinspectie verplicht en geef ook voorlichting  Zorg voor voorlichting naast de verplichte registratie
   Een verplichte registratie bij de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA) zou een stap in de juiste richting zijn. Maar de registratie moet wel waardevol zijn en meer bieden dan alleen het krijgen van een betere beeldvorming en een eenvoudiger toezicht. De registratie zou dus gepaard moeten gaan met uitgebreide informatievoorziening voor de ouders, over reclameregels, de Mediawet (voor grote influencers), privacywetgeving en arbeidswetgeving, bijvoorbeeld met betrekking tot werk- en rusttijden. Het is ook goed als het kind doorlopend toegang heeft tot deze informatie.

3. Zorg voor een rekening voor kinderen en administratie opnemen in wetgeving
   In verschillende landen zoals de Verenigde Staten, Frankrijk, België en Italië is er regelgeving (in de maak) die bepaalt dat inkomsten van kidfluencers op een aparte rekening voor hen moeten worden gestort. In de Verenigde Staten moeten ouders die optreden als vloggers het werk van hun kinderen bijhouden en een deel van de inkomsten reserveren op een trustrekening. Daarbij kan een minderjarige juridische stappen ondernemen om naleving van de trustrekeningregels af te dwingen bij de rechter. In Italië ligt er een wetsvoorstel, bij bedragen van meer dan 12.000 euro, moeten de inkomsten van minderjarigen op een bankrekening op hun naam worden gestort, waar ouders geen toegang toe hebben.
   
   Wanneer het kind 18 jaar oud wordt, krijgt hij of zij toegang tot deze rekening. Dit soort regelingen zijn bedoeld om kidfluencers te beschermen tegen mogelijke uitbuiting door hun ouders, maar ook tegen de gewenning aan een eventueel onregelmatige en onbetrouwbare bron van inkomsten op een jonge leeftijd. Daarnaast zou het meer inzicht kunnen bieden als ouders wettelijk verplicht worden om de uren waarop hun kinderen meewerken aan zowel commerciële als redactionele content bij te houden. Dit zou hen dichter bij de rol van werkgever kunnen brengen.

Het zal interessant zijn om te zien welke punten de staatssecretaris, de Arbeidsinspectie en andere ministeries uit het rapport zullen meenemen bij het herzien van de normen rondom kinderarbeid. Bij DDMA houden we deze ontwikkelingen goed in de gaten.

Allisha Hosli

Junior Legal Counsel