ACM publiceert leidraad over de Digital Services Act

Achtergrond DSA en Leidraad

De Digital Services Act (DSA) stelt specifieke regels voor zogenaamde ‘tussenhandelsdiensten’. Dit zijn online diensten die informatie van gebruikers doorgeven, opslaan en/of verspreiden. Denk hierbij aan clouddiensten, social medianetwerken, platformen voor het delen van video’s of online marktplaatsen. De doelstelling van de wet is om te zorgen voor een veilige, voorspelbare en betrouwbare onlineomgeving, onder meer door het tegengaan van illegale inhoud.

Ondanks dat voor jou als marketeer misschien niet direct alle bepalingen relevant zijn, staan er wel degelijk regels in die doorwerken in de marketingsector. In dit artikel gaan we in op een aantal van die belangrijke onderwerpen, waaronder het verbod op dark patterns en de transparantieverplichtingen met betrekking tot reclame en targeting.

Let op: De DSA geldt voor allerlei verschillende soorten internetdiensten, waaronder onlineplatform en B2C online marktplaats. Dit zijn de diensten waarop we ons in dit artikel focussen. Dit zijn beide platformen waarop je informatie en/of producten kan aanbieden als ‘afnemer’ aan consumenten of anderen. Hieronder werken we een aantal verplichtingen voor deze diensten uit.

5 belangrijke onderwerpen waar de Leidraad iets over zegt

1. Verbod op dark patterns voor online platforms

De DSA stelt specifieke regels voor het gebruik van dark patterns door online platforms. Misschien heb je al eerder van ons gehoord over het concept ‘dark patterns’. Dit is een breed concept, dat over het algemeen neerkomt op manipulatieve of misleidende praktijken, die gebruikers (meestal consumenten of handelaren) aanzet tot beslissingen die zij niet van plan waren te maken en die voor hen negatieve gevolgen kunnen hebben.

Kort gezegd mogen consumenten of handelaren (‘afnemers’ in de DSA) niet misleid worden door de vormgeving van het online platform. Dit klinkt waarschijnlijk nog wat vaag. Gelukkig geeft de ACM ter verduidelijking enkele voorbeelden van misleidende vormgeving:

• Het niet-neutraal tonen van bepaalde keuzes, op een zichtbare, hoorbare of andere manier, waardoor iemand wordt gestuurd in een richting die niet in zijn/haar belang is (“op uitbuiting gericht ontwerp”).
• Het herhaaldelijk vragen een keuze te maken,  terwijl de gebruiker dit al heeft gedaan.
• Het afmelden voor/annuleren van een dienst moeilijker maken dan het aanmelden.
• Daarmee samenhangend: het onredelijk moeilijk maken om een aankoop stop te zetten of af te melden voor een online platform. Denk bijvoorbeeld aan het deactiveren van je account als handelaar op een online marktplaats.
• Het lastig maken om de standaardinstellingen te veranderen, waardoor een consument een aankoop kan doen die hij/zij, op basis van volledige informatie en vrije keuze, misschien niet had gedaan.

De bescherming tegen dark patterns is niet nieuw, want ook het consumentenrecht en de AVG behoeden de consument al tegen ‘oneerlijke’ en/of ‘schadelijke’ besluiten. De DSA werkt aanvullend en biedt alleen bescherming tegen dark patterns die niet al onder de bescherming van het consumentenrecht of de AVG vallen. Met de DSA heeft de ACM een extra ‘wapen in handen’ om bijvoorbeeld ook handelaren op een online platform te beschermen.

Wil je meer weten over nudging en dark patterns? Bekijk dan eens onze themapagina. Je kunt ook meer lezen in de Leidraad bescherming online consument van de ACM.

2. Transparantie bij reclame en targeting

De DSA stelt een aantal vereisten aan een getoonde reclame op online platforms. De volgende punten moeten altijd duidelijk worden gemaakt voor consumenten en handelaren:

• Wanneer er sprake is van reclame. Dit moet je aangeven door middel van opvallende markeringen (met bijvoorbeeld de woorden “reclame” of “advertentie”).
• Namens wie de reclame wordt getoond.
• Wie er heeft betaald voor de reclame, als dat niet degene is namens wie deze wordt getoond.
• De belangrijkste parameters die worden gebruikt om te bepalen aan wie de reclame wordt getoond. Hieronder valt ook de gebruikte methode: wordt er bijvoorbeeld personalisatie toegepast of gaat dit contextueel?
• Hoe zij deze parameters kunnen veranderen of beïnvloeden.

Let op hoe je deze informatie aanbiedt en hou hierbij rekening met het kennisniveau van je publiek. Veel informatie tegelijk is niet altijd duidelijk en begrijpelijk. De ACM geeft het gelaagd aanbieden (bijvoorbeeld via een ‘lees meer’-knop) van de informatie als een goede oplossing hiervoor. Andere mogelijkheden zijn een beknopte uitleg in een pop-upvenster wanneer een gebruiker op een reclame klikt, of via een link naar een speciale pagina met meer informatie over targetingpraktijken.

Een ander belangrijk aandachtspunt uit de DSA is dat je bepaalde gegevens niet mag gebruiken voor gerichte targeting die is gebaseerd op profilering. Ten eerste mogen bijzondere persoonsgegevens, zoals ras, religie of seksuele geaardheid, hiervoor niet worden gebruikt (kijk hiervoor ook naar de regels uit de AVG). Het gevolg hiervan is een beperking van de targeting opties voor adverteerders op onlineplatformen, waardoor ze hun  strategieën mogelijk moeten aanpassen. Ten tweede zijn gepersonaliseerde reclames voor minderjarigen verboden. Het is niet de ACM die toezicht zal houden op de genoemde profileringsverboden, maar de Autoriteit Persoonsgegevens (AP).

3. Transparantie bij aanbevelingssystemen

Als een online platform gebruik maakt van aanbevelingssystemen, moeten de algemene voorwaarden volgens de DSA hierover informatie geven. Een aanbevelingssysteem is een automatisch systeem dat online platforms gebruiken om gebruikers specifieke informatie voor te stellen of te ordenen, vaak op basis van hun zoekopdrachten of voorkeuren. Afnemers moeten geïnformeerd worden over hoe aanbevelingssystemen van invloed kunnen zijn op hoe informatie wordt weergegeven.

Aanbevelingssystemen bestaan er in verschillende vormen. Denk aan algoritmisch suggereren, rangschikken en prioriteren van informatie, informatie onderscheiden door middel van tekst of andere visuele weergaven of op een andere manier samenstellen van door afnemers verstrekte informatie. Een bekend voorbeeld is het rangschikken van producten in de volgorde van laagste naar hoogste prijs.

Ook met betrekking tot aanbevelingssystemen ben je verplicht de belangrijkste parameters te delen. Je stelt als online platform zelf vast welke parameters het belangrijkste zijn. Meer informatie hierover kun je lezen in de Richtsnoeren van de EC. Erg belangrijk is dat aanbevelingssystemen niet misleidend mogen zijn. Wanneer je iets labelt als “relevant” of “populair”, moet dit daadwerkelijk zo zijn.

4. Bescherming minderjarigen

Wanneer een online platform toegankelijk is voor minderjarige gebruikers, moet het platform extra maatregelen nemen om hen te beschermen. Hierbij verzoekt de ACM om die maatregelen toe te spitsen op specifieke leeftijdscategorieën. Naast het verbod om minderjarigen te targeten, zijn er verschillende maatregelen denkbaar om hen te beschermen. Denk aan:

• Een standaard ontwerp interface met hoog niveau van privacy, veiligheid en beveiliging. Denk aan privacy-voorkeuren die standaard zo strikt mogelijk ingesteld staan of een privé-account by default voor minderjarigen.
• Toegang tot schadelijke inhoud beperken voor bepaalde leeftijdscategorieën. Dit kun je vormgegeven via moderatie en filters. De DSA geeft verschillende regels voor inhoudsmoderatie. Zo bestaat er geen algemene verplichting om als platform zelf op zoek te gaan naar illegale of schadelijke inhoud, maar wanneer het platform hiervan op de hoogte is gebracht moet het er wel alles aan doen om dit te verwijderen en voortaan te voorkomen. Dit wordt vaak ingericht via een systeem waarbij gebruikers een melding kunnen maken (‘flaggen’) om het platform op de hoogte te stellen.
• Passende leeftijdsverificatie en design en het voorkomen van verslavend design (dark patterns) .
• Hulpmiddelen waarmee gebruikers misbruik kunnen signaleren.
• Begrijpelijke privacy- en gebruiksvoorwaarden.
• Ouderlijk toezicht implementeren.

5. Verplichtingen voor B2C online marktplaatsen

Ook zijn er een aantal specifieke bepalingen over B2C online marktplaatsen in de DSA. Deze hebben gevolgen voor hoe jij als marketeer je producten en diensten kunt promoten op onlineplatforms.

Allereerst is de traceerbaarheid van handelaren op B2C online marktplaatsen van belang. Informatie zoals naam, adres, contactgegevens en bedrijfsregistratie moet kloppend en duidelijk zijn, zowel voor de onlinemarktplaats als voor de consument. Let hier dus op wanneer je voor een online marktplaats kiest. Deze transparantie kan vertrouwen opbouwen en geloofwaardigheid van marketinginspanningen verhogen.

Daarnaast moet er sprake zijn van een ‘op conformiteit gericht ontwerp’. Handelaren hebben wettelijke informatieverplichtingen: zo moeten zij bijvoorbeeld precontractuele informatie, essentiële producteigenschappen, prijsinformatie en eventuele verplichte merktekens (zoals een CE-markering) delen. Als marketeer kun je er rekening mee houden of een onlineplatform het makkelijk maakt om deze informatie te delen en of de online-interface gebruiksvriendelijk is.

Verder is het van belang, zoals al onder het vorige kopje benoemd, dat meldingen over illegale producten of diensten goed worden gemonitord. Snel handelen hierin kan schade aan de merkreputatie beperken en consumentenvertrouwen behouden. Indien er sprake is van een illegaal product of dienst, moeten consumenten hierover door de onlinemarktplaats worden geïnformeerd, onder vermelding van de identiteit van de handelaar en de beschikbare mogelijkheden om hier actie tegen te ondernemen. Je kunt er als marketeer op letten of een onlinemarktplaats hier voldoende mogelijkheden voor biedt.

Vragen over de Leidraad en lid van DDMA? Stuur dan een e-mail naar legal@ddma.nl. Op onze dossierpagina over de DSA en DMA vind je een overzicht voor marketeers.

Kim Moolenaar

Assistent Legal Counsel

Frank de Vries

Team lead legal | Senior legal counsel