Daarnaast oordeelde de rechter in een recente uitspraak dat de gemeente Rotterdam direct mail met de aanhef ‘aan de bewoners van’ met een adres, in plaats van een naam, als ongeadresseerd mag beschouwen. Hierdoor valt deze post onder de werking van de JA-sticker. In dit artikel bespreken we de conclusie van deze zaak en geven we een overzicht van de relevante regels omtrent brievenbusreclame door de jaren heen.
Zelfregulering voor brievenbusreclame
In de zelfregulering wordt onderscheid gemaakt tussen ongeadresseerde (huis aan huis verspreid door bijvoorbeeld folderbezorgers) en geadresseerde reclame (dat gericht verspreid wordt op adres en bezorgd wordt door de postbode). In zelfregulering bestaan twee reclamecodes voor brievenbusreclame. Na 2018 zijn er meer regels bijgekomen naast de zelfregulering.
- Ongeadresseerd reclamedrukwerk (Code VOR)
Sinds 1993 bestaat de Code Verspreiding Ongeadresseerd Reclamedrukwerk, oftewel de Code VOR. Binnen ongeadresseerd reclamedrukwerk worden huis-aan-huiskranten en reclamefolders onderscheiden. Als een huishouden geen reclamedrukwerk maar wel huis-aan-huiskranten wenst te ontvangen moet een NEE JA-sticker op de brievenbus worden geplakt en als men beide niet wenst te ontvangen een NEE NEE sticker. De methodiek dat je iets moet doen om iets niet te krijgen wordt opt-out genoemd. Mede door het ruim 30-jarige bestaan kent dit systeem een hoge bekendheid. - Geadresseerde reclamepost (Code Postfilter)
De Code Postfilter is in 2009 geïntroduceerd en stelt regels voor geadresseerde reclamepost, in de code ‘direct mail’ genoemd. De code regelt onder andere een opt-out systeem, consumenten kunnen op de website van Postfilter eenvoudig hun voorkeur aangeven over de ontvangst van direct mail.
In 2021 zijn een aantal punten uit de Code Postfilter aangescherpt waaronder de toevoeging van de verplichting voor verzenders van direct mail om altijd een verwijzing naar het Postfilter te maken. Hierdoor worden consumenten altijd gewezen op hun recht van verzet en de manier waarop zij deze kunnen inzetten. Daarnaast is de verwachting dat deze verwijzingen de bekendheid van het Postfilter zal vergroten waardoor consumenten beter op de hoogte zijn van de mogelijkheid om zich te laten opnemen in het Postfilter om direct mail tegen te gaan.
Voor lange tijd was brievenbusreclame geregeld door middel van de Code VOR en Code Postfilter. Tot er in 2018, via de Afvalstoffenverordening van de gemeente Amsterdam, een nieuwe set regels werd geïntroduceerd. Het doel van de gemeentelijke regels was de reductie van papierafval. Dit betekende in die gemeente het einde van het opt-out systeem voor ongeadresseerde brievenbusreclame. Voortaan moeten Amsterdammers een JA-sticker plakken om nog reclamefolders te ontvangen.
Via Afvalstoffenverordeningen naar een opt-in systeem
Waar dus lange tijd een opt-out systeem voor brievenbusreclame bestond, is in Amsterdam voor het eerst een opt-in systeem gecreëerd. Waar het eerst verboden was ongeadresseerd reclamedrukwerk te bezorgen als op de brievenbus kenbaar is gemaakt geen prijs te stellen op het ontvangen hiervan (nee-nee sticker), mag ongeadresseerd reclamedrukwerk na deze wijziging uitsluitend worden bezorgd indien kenbaar is gemaakt daar wél prijs op te stellen (ja-JA-sticker).
Na Amsterdam zijn er meer gemeenten die deze wijziging hebben opgenomen in hun Afvalstoffenverordening. Het is te verwachten dat dit er meer worden, want de JA-sticker is ook opgenomen in de zogenaamde modelverordening van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Veel gemeenten gebruiken dit model als hun Afvalstoffenverordening. De gemeenten die de stap naar een JA-sticker hebben gezet organiseren zelf de handhaving omdat de JA-sticker niet onder de zelfregulering valt. In de overige gemeenten blijft het opt-out systeem, gereguleerd in de zelfregulering, nog staan. Er zijn ook gemeenten die bewust de stap naar opt-in niet zetten om het ondernemersklimaat niet te verslechteren en omdat kwetsbare groepen de reclamefolder nodig hebben om hun huishoudboekje rond te krijgen. Er is hiermee een lappendeken aan regelgeving ontstaan waardoor het voor verzender en consument erg onduidelijk kan worden wat nu wel en niet mag. Uit recent onderzoek door Direct Research in 16 gemeenten die de JA-sticker binnenkort gingen invoeren bleek dat slechts 28% van de huishoudens die reclamefolders ontvangen daarvan op de hoogte was.
‘Aan de bewoners van’-post (on)geadresseerd?
Met deze verschillende opt-in en opt-out systemen is de grens tussen geadresseerd en ongeadresseerd meer van belang geworden. Valt je poststuk onder de definitie ongeadresseerd, dan mag je zonder JA-sticker geen bezorging doen, terwijl je wel mag bezorgen als het poststuk als geadresseerd wordt gekwalificeerd zolang er geen opt-out is geregistreerd via het Postfilter.
Gemeente Rotterdam
De onduidelijkheid van de grens tussen deze definities werd in praktijk zichtbaar toen de gemeente Rotterdam een last onder dwangsom oplegde aan een verzender van direct mail (dus met vernoeming van een specifiek adres) met als aanhef ‘aan de bewoners van’. De gemeente oordeelde dat dit volgens de lokale regels als ‘ongeadresseerde reclamedrukwerk’ had te gelden. Zij was van mening dat de mailing niet bezorgd had mogen worden aan huishoudens zonder JA-sticker. De verzender ging er echter van uit dat het hier om geadresseerde stukken ging, en dat de JA-sticker daarom geen rol speelde. Deze discussie kwam uiteindelijk in een kort geding voor de voorzieningenrechter. Rotterdam gaf in deze zaak aan dat ze de definitie van ongeadresseerd reclamedrukwerk in hun Afvalstoffenverordening zo lezen dat hiermee wordt beoogd de verspreiding van ongewenst reclamedrukwerk te voorkomen. Maar naar het oordeel van de voorzieningenrechter was hier sprake van geadresseerd reclamedrukwerk en werd de gemeente in het ongelijk gesteld. De verordening ging er in – de inmiddels voorgaande – definitie volgens de voorzieningenrechter vanuit dat ‘ongeadresseerd’ betekent dat er én geen naam én geen adres/postbus én geen woonplaats moest zijn vermeld. Dat was hier niet het geval, want er werd wel een adres genoemd. Bovendien is Postfilter.nl bedoeld om af te melden voor geadresseerde post. Op deze website werd ook vermeld dat een JA-sticker niet werkt als er een adres op het poststuk staat vermeld.
Rotterdam heeft na deze uitspraak hun Afvalstoffenverordening op dit punt nogmaals gewijzigd. In deze laatste versie valt te lezen dat als ongeadresseerd reclamedrukwerk wordt gezien reclamedrukwerk dat wordt verspreid zonder de naam en het volledige adres (straat én huisnummer én woonplaats of postbus én woonplaats) van de geadresseerde. Deze vernieuwde definitie geeft genoeg ruimte om ook ‘aan de bewoners van’-post mét vermelding van een specifiek adres onder ongeadresseerd te laten vallen. Er is hierna een rechtszaak gestart omdat deze laatste wijziging in strijd zou zijn met hogere regelgeving zoals de Postwet, artikel 10 EVRM en algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Maar de rechtbank heeft hierover verklaard dat deze wijziging enkel ten aanzien van de bezorger PostNL onverbindend is. Als deze uitspraak blijft staan in hoger beroep zou dat betekenen dat de verzenders van ‘aan de bewoners van’- poststukken met vermelding van een specifiek adres in Rotterdam vanaf nu ook onder de JA-sticker regulering van ongeadresseerde reclamepost vallen. We zijn nu in afwachting van het door PostNL ingestelde hoger beroep tegen deze uitspraak.
Onderzoek IenW
Omdat er behoefte is aan landelijke uniformiteit is een onderzoek ingesteld door ministerie van Infrastructuur en Waterstaat om een verkenning te doen van de voor- en nadelen van een landelijke invoering van de JA-sticker. Dit onderzoek is gestart maar hier zijn nog geen resultaten over te delen. Het ministerie van IenW beoogt om in de eerste helft van 2024 een Kamerbrief met de bevindingen van het onderzoeksbureau te delen.
- Laatste legal updates in je mailbox? Meld je aan voor de DDMA Legal Nieuwsbrief.
- Ben je lid en heb je een vraag? Je kunt ons bereiken via 020 4528413 en legal@ddma.nl.
- Nog geen lid? Bekijk hier alle voordelen van het DDMA-lidmaatschap.
Sara Mosch
Ook interessant
Nieuw bloed in de DDMA Commissies Post, Creative en Search
Terugblik Post Meetup op 14 mei
