DDMA en de Commissie Influencer Marketing vinden het initiatief als een mooie stap richting een eerlijke en transparante influencermarketingsector. In dit artikel lichten we vanuit verschillende invalshoeken – adverteerders, content creators, bureaus en legal experts – uit hoe de markt naar het initiatief kijkt en wat het mogelijk kan gaan betekenen voor de sector. Daarnaast gaan we dieper in op de bredere maatschappelijke rol van emoji’s in communicatiecampagnes.
Wat is het en waarom is het nodig?
De SRC licht uit dat uit onderzoek (Nielsen) blijkt dat hoewel Gen Z relatief veel vertrouwen heeft in influencer content, er een groot gebrek aan kennis is over hoe misleiding gemeld kan worden. Vooral in risicosectoren zoals voedingssupplementen, crypto en ‘snel-rijk-worden’-schema’s en onjuiste gezondheidsclaims, blijkt misleiding vaak voor te komen.
In de huidige mediaomgeving spelen klokkenluiders zoals Sjamadriaan en onderzoeksjournalisten zoals Tim Hofman en zijn team bij ‘BOOS’ een cruciale rol bij het onthullen van misstanden, ook binnen de influencerwereld. Ook de SRC speelt hier een rol in, als zelfreguleringsorarganisatie. Maar waar dit soort instanties en programma’s zoals ‘BOOS’ vaak pas ingrijpen bij grote misstanden, biedt het Kogelvis-initiatief juist een laagdrempelig middel om vroegtijdig misleiding te signaleren. Dit verlaagt de drempel voor jongeren om direct actie te ondernemen en misbruik te melden.
Het initiatief is ook relevant in een bredere maatschappelijke context waarin consumenten steeds kritischer worden over wat zij online voorgeschoteld krijgen. De groeiende populariteit van influencers als betrouwbare bronnen van informatie staat onder druk door schandalen rondom misleidende reclame. Merken die samenwerken met influencers lopen hierdoor het risico op imagoschade en verlies van consumentenvertrouwen. Het Kogelvis-initiatief biedt een kans om dit tij te keren en een nieuwe standaard te zetten voor transparantie in de sector.
Perspectieven vanuit de sector: Content creators
Content creator Joost Bouhof (JoostSpeeltSpellen en lid van de DDMA Commissie Influencer Marketing) staat positief tegenover het het initiatief. “Misleiding voorkom je door actief consumenten te trainen over wat misleiding is en ze waakzaam te maken onder het mom van ‘Geloof niet alles wat je online’ ziet. Deze campagne is zeker een stap in de goede richting, ” aldus Joost.
Toch plaatst hij ook kanttekeningen bij het initiatief. “Hoewel ik enthousiast ben over het idee om consumenten bewuster te maken, vraag ik me af of mensen dit initiatief daadwerkelijk gaan omarmen. Het voelt een beetje als een ‘cringe’ oplossing voor een serieus probleem. Bovendien ben ik bang dat de kogelvis-emoji misbruikt kan worden om influencers vals te flaggen, bijvoorbeeld door trolls of bij kleine vergissingen zoals het vergeten van een #ad.”
Joost wijst ook op eerdere campagnes die faalden om jongeren daadwerkelijk kritisch te laten kijken naar online content. “Jongeren denken vaak dat zij zelf niet vatbaar zijn voor misleiding, maar dat anderen dat wel zijn. De uitdaging zit dus vooral in het effectief overbrengen van de boodschap,” aldus Joost.”
Onder aan de streep is Joost enthousiast over het initiatief: “Ik ben blij dat er wat gebeurt en dat we de kijkers leren waakzaam te zijn als ze iets wordt verteld wat wellicht misleidend is. Of we binnenkort allemaal kogelvis-emoji’s gaan zien? De toekomst zal het leren.”
Perspectieven vanuit de sector: de platformen
Ook platforms zoals TikTok spelen een belangrijke rol in het voorkomen van misleidende content. TikTok heeft de laatste jaren stappen ondernomen om transparantie rondom gesponsorde content te vergroten. Met de introductie van tools waarmee influencers betaalde samenwerkingen moeten labelen, probeert het platform een veiligere en eerlijkere omgeving te creëren. Het Kogelvis-initiatief sluit goed aan bij deze ontwikkelingen en biedt een extra laag van bescherming en bewustwording.
TikTok hanteert al strikte richtlijnen voor categorieën zoals financiële producten, gezondheidsclaims en verdienmodellen die te mooi klinken om waar te zijn. Content die tegen deze regels ingaat, wordt verwijderd of komt niet in aanmerking voor de For You-feed. Het platform werkt actief samen met externe experts en fact-checkers om schadelijke desinformatie te bestrijden. Daarnaast zet TikTok ook in op educatie door gebruikers naar feitelijke informatie te verwijzen en via pop-ups betrouwbare bronnen te promoten.
Else, Sales Lead bij TikTok en lid van de DDMA Commissie Influencer Marketing, is positief over het initiatief en benadrukt: “De kracht van TikTok ligt in de interactie, bijvoorbeeld via comments. De kogelvis-emoji kan dan ook een waardevol signaalmiddel zijn om verdachte content te markeren, zolang er wordt samengewerkt met creators en een bewustwordingscampagne wordt gelanceerd om te zorgen dat deze emoji effectief wordt ingezet. Het is daarnaast belangrijk om bij vermoeden van fraude of misleiding dit in de app te blijven rapporteren.
Perspectieven vanuit de sector: de bureaus
Activisme onder jongeren is veranderd. Waar protesten en demonstraties ooit de norm waren, is het nu vooral ‘clicktivisme’—even liken, delen en door. Of eigenlijk: ‘swipe-tivisme’, want wat je niet leuk vindt, veeg je gewoon weg. Social media-platforms versterken dit mechanisme: je krijgt vooral te zien waar je al interactie mee hebt gehad, waardoor de signalen van misleiding makkelijk aan je voorbijgaan, aldus Martijn de Kemp, founder van influencerbureau Storyboard en voorzitter van de DDMA Commissie Influencer Marketing.
Als founder een strategisch influencerbureau, houdt Martijn zich dagelijks bezig met hoe merken en creators via deze algoritmes tractie krijgen op doelgroepen. Martijn over het initiatief: “Het idee is slim en belangrijk. Het geeft jongeren een herkenbaar handvat krijgen: de kogelvis-emoji als universeel symbool om misleidende reclame te markeren. Maar om écht impact te maken, moet zoiets breed omarmd worden. Hashtags en emoji’s krijgen alleen kracht als communities ze actief gebruiken.
Op platformen als TikTok kan zo’n community gevoel zorgen dat dit project wind in de zeilen krijgt, waarin gebruikers elkaar zouden kunnen waarschuwen voor dubieuze content. Dit raakt de kern van waar ethische influencer marketing over zou moeten gaan: transparantie, geloofwaardigheid en eerlijkheid.
Ik hoop dat jongeren deze emoji oppikken—niet alleen als wapen tegen misleiding, maar ook als stap naar een eerlijker en transparanter internet.”
Perspectieven vanuit de sector: Legal
Allisha, legal counsel bij DDMA, ziet het Kogelvis-initiatief als een belangrijke stap richting een eerlijkere online omgeving. “Met de kogelvis-emoji creëren we niet alleen bewustzijn, maar bieden we ook een concreet middel om consumenten beter te beschermen tegen misleidende reclame,” aldus Allisha.
Volgens Allisha biedt het initiatief een kans om de naleving van de Nederlandse Reclame Code (NRC) verder te versterken. “De meeste regels voor online reclame vallen onder de SRC. Het gebruik van de kogelvis-emoji kan helpen om deze regels uit zelfregulering beter na te leven, vooral binnen risicosectoren zoals kansspelen, cosmetica, voeding en gezondheid.”
De campagne sluit daarnaast goed aan bij de Mediawet, de Wet oneerlijke handelspraktijken en de Wet op het financieel toezicht. “Vooral in de context van crypto-investeringen en ‘snel-rijk-worden’-schema’s is het essentieel dat reclame evenwichtig en niet misleidend is. Dit geldt ook voor influencers die financieel advies geven of investeringsmogelijkheden promoten,” verduidelijkt Allisha.
Ook benadrukt ze dat deze campagne het belang van het indienen van klachten onder de aandacht brengt: “Meer klachten leiden tot meer uitspraken en deze zorgen weer voor duidelijkere kaders. Het zou mooi zijn als deze campagne meer jongeren aanspoort om, wanneer het natuurlijk relevant is, klachten in te dienen over misleidende content. Dan kan de Reclame Code Commissie een advies uitbrengen over de content aan de influencer of adverteerder.”
De rol van emoji’s in maatschappelijke communicatie
Emoji’s zijn uitgegroeid tot een universele taal op sociale media, waarin beeldtaal krachtiger kan zijn dan woorden. Van de watermeloen-emoji in het Israëlisch-Palestijns conflict tot de clown-emoji als kritiek op politici: emoji’s dragen regelmatig een maatschappelijke boodschap met zich mee.
In deze context biedt de kogelvis-emoji een interessante case. Het gebruik van een visueel, laagdrempelig symbool kan helpen om complexe boodschappen, zoals waarschuwingen voor misleidende reclame, toegankelijk te maken. Tegelijkertijd is er ook een risico: kan een dergelijk symbool niet onbedoeld leiden tot stigmatisering of verkeerde interpretaties? Kunnen ’trolls’ er niet juist met de emoji vandoor gaan en ook niet-misleidende bestempelen als misleidend. Merken en influencers zullen hierin een zorgvuldige balans moeten vinden tussen bewustwording creëren en onbedoelde reputatieschade voorkomen.
Tot slot
Ondanks de risico’s en valkuilen zet SRC volgens DDMA met het Kogelvis-initiatief een belangrijke stap in de richting van meer transparantie en verantwoordelijkheid binnen de influencer marketingsector en geeft daarbij een belangrijke rol aan de consument.
Het initiatief sluit bovendien goed aan bij het bestaande certificeringsprogramma ‘Certified by influencerregels.com’ en bestaande regelgeving en biedt adverteerders, bureaus en influencers handvatten om bewuster om te gaan met reclame-uitingen. De komende maanden gaan cruciaal zijn om te zien hoe dit initiatief in de praktijk wordt ontvangen en welke impact het heeft op de sector.
Else Luisman
Joost Bouhof
Joost is social influencer en content creator op YouTube en Twitch in gamingen lifestyle; hij bereikt met zijn social media kanalen meer dan 600.000 mensen. Daarnaast is hij co-founder van Fanflock, een marketingagency gericht op het bereiken van Gen-Y en -Z. Sinds 2020 is hij lid van de commissie Influencer Marketing bij DDMA.
Martijn de Kemp
Bob Younge
Ook interessant
De kogelvis als nieuw symbool voor misleidende reclame – hoe kijkt de markt er tegenaan?
Vier tips van de Stichting Reclame Code bij reclame voor cosmetische behandelingen, zoals botox, fillers en haartransplantaties.
